De Kaai anno 2013

De Kaai, ooit bron van bedrijvigheid, waar aan de Vissershaven Opa en Oma van Heijst woonden, staat er nu bij als een gepensioneerde achter zijn geraniums. Al jaren is de bedrijvigheid verdwenen en moet het rustig wonen zijn in dit gebied. Afgelopen vrijdagmiddag 4 april was ik heel even in Bergen op Zoom, nadat ik een artikel in de krant had gelezen dat er een prachtig nieuw seniorencomplex verrees aan de Haven. Nu moest ik er toch wel het fijne van weten, was dit op het terrein van de voormalige Zoutkeet of toch ergens anders? Was het huis van Landa, dat destijds is gebouwd op de plaats van het huis waaraan velen van ons zulke goede herinneringen hebben nu afgebroken? Tijd dus voor een impressie.
Voor alle duidelijkheid: we hebben het over de Oude Vissershaven in Bergen op Zoom, het gebied dat je op deze kaart kunt vinden.

Zoals vroeger wordt er nog steeds veel gekwetterd aan de Haven, daarvoor hoeven de Van Heijsten niet in familieverband bij elkaar te zijn.

Hier de oude havenkant, waar vroeger de schepen aanlegden. De haven kende een getijdenwerking en bij eb lag op de bodem een dikke laag zwart slik. Op warme dagen kon die vreselijk stinken, daar had dan de hele stad last van, zoals je ook de geuren van de Spiritusfabriek goed in de stad kon ruiken. Om die reden is er regelmatig sprake van geweest de haven te dempen, even zo vaak als er over is gestemd in de gemeenteraad om de haven weer een toegang te geven tot de Oosterschelde en te bestemmen voor pleziervaart. Waar nu de bomen staan, vond je vroeger bergen oud roest, zand, grind of andere materialen. Een schipper had het in die tijd niet altijd even gemakkelijk: had je een schuit die zand vervoerde, dan zorgde je zelf dat dat zand uit het ruim op de wal kwam. Dat gebeurde dan met een laadbak, die omhoog werd getrokken aan een mast en op het hoogste punt leegkieperde; als kind kon ik daar lang naar kijken.

Laden en lossen gebeurde ook wel met een hijskraan. Daarvoor werd dan een speciale trechter weggezet op de kade, waarin het zand werd gelost. Een vrachtauto reed eronder, en de trechter werd opengezet tot de vrachtauto vol was, dan reed deze weer weg en werd zijn plaats ingenomen door een volgende. Deze foto en de volgende komen trouwens niet van de Kaai zelf, maar uit een historisch archief).

De foto hieronder geeft de Kaai in bedrijviger omstandigheden weer. Het huis achter de kraan van Stoof is de voormalige directeurswoning van de zoutziederij van de gebroeders Juten. Juist achter het opgetakelde vat stond het huis van Oma en Opa van Heijst. Wil je meer foto's over deze zoutziederij en omgeving? Deze link geeft wat meer informatie.

Terug naar nu. Op de bovenstaande foto zie je aan het einde van de haven het seniorencomplex, dat gebouwd wordt. Links is het huis te zien van Landa, gebouwd op de plaats waar vroeger het huis stond van Opa en Oma. Bij de bouw is gebruik gemaakt van bestaande muren, als je dichterbij komt zie je dat het vroegere binnenplaatsje, waar Ome Toon een volière had met kanaries, bij het huis is getrokken, en ook een deel van de fabriek. Naast het pand van Landa was vroeger een tuintje met een Lourdesgrotje dat was gebouwd tussen de klimop die een hele muur bedekte, Oma was een echt Maria-aanbidster. Daarnaast was de werkplaats van Hartman. Hij verbouwde oude legertrucks tot vrachtwagens, reviseerde motoren en handelde in tweedehands auto's.Naast het bedrijf van Hartman, dus helemaal aan het einde van de kade (wat je nu niet kunt zien) waren stallen, waar vroeger de paarden van de Zoutkeet stonden, later de varkens van Opa. Ging je dan de hoek om dan kwam je bij een landbouwlaboratorium, daar had Opa nog een moestuin.

Op deze plaats, ongeveer bij het witte paaltje, stond vroeger het huis van de directeur, een statig woonhuis met parket in de woonkamer. Tijdens de watersnood liep ook deze woonkamer onder water en was het parket niets meer waard, het werd verwijderd. Mijn vader, Louis van Heijst, heeft de beste planken ervan gebruikt om voor mij een riante box te maken. Al kort na mijn geboorte was ik dus aan luxe gewend.

Een foto van de zijkant van wat er nog staat van de Zoutkeet, genomen vanuit de Rijtuigweg. Het gedeelte het dichtst bij het hekwerk geeft het terrein waar het kantoor van de Zoutkeet heeft gestaan, het is een straat die haaks staat op de Vissershaven. De Rijtuigweg scheidde het Zoutkeetcomplex van het Spirituscomplex en kwam uit op deWittoucksingel. Mijn ouders trouwden in 1952; er was weinig woonruimte in die tijd en ze mochten een woonruimte betrekken boven het kantoor van de Zoutkeet. Daar ben ik geboren in augustus 1953. Het kantoorklokje dat in het kantoor stond, staat momenteel nog bij mijn moeder in de woonkamer.

Dit paadje moet iedereen van de familie nog wel kennen. Links stond het huis van onze grootouders, de groene deur gaf toegang tot de binnenplaats van de woning. Aan de rechterkant van het pad stond een muur van betonplaten, met in die muur een dubbele houten deur, die altijd op slot was, maar toegang gaf tot de tuin van de directeur. Waar je het houten trapje ziet was een opgang naar een lokaal. Verder door op het pad, achter dit trapje, begon een overkapping van de gang, en daaronder waren aan de linkerkant konijnenkoten; aan de rechterkant was een washok waar Oma de was kookte, liep je verder door dan kwam je in het schaftlokaal, waar de werklieden van de Zoutkeet tussen de middag hun brood opaten. Dat lokaal is nog een tijd verhuurd geweest aan een kunstschilder. Liep je verder door dan kwam je bij de ingang van de Zoutkeet, en kon je de fabriek ingaan.

Hie rnog een keer de zijkant van het huis van Landa, waar nu de groene deur is bevond zich vroeger de zijingang naar de binnenplaats van Opa en Oma. De blauwe deur zit hoger; eronder was een kelder die door mijn grootouders werd gebruikt.